Historiek Turnhoutse Boekbindersgilde

De geboorte van de Turnhoutse Boekbindergilde is te situeren in een initiatief van het “Cultureel Centrum De Warande”.  Dit initiatief vond zijn oorsprong in drie uitgangspunten:

1. De jarenlange gevestigde traditie die de Turnhoutse nijverheid had op het terrein van het boekbinden (Brepols, Henri Proost, Splichal, Van Genechten, …)
2. Een duidelijk waarneembare belangstelling voor het aanleren van het handboekbinden, zonder twijfel een “nuttige en aantrekkelijke hobby”
3. De beschikbaarheid van Rik Peeters, een Turnhouts meester op het gebied van handboekbinden, het maken van kunstboeken en het restaureren van oude werken.

Belangrijk was wel dat Rik Peeters niet alleen de rijke stielkennis bezat, maar ook de bereidheid om die aan anderen over te dragen. 

De cursussen konden echter pas starten omdat er een beroep kon worden gedaan op de gewaardeerde medewerking van de firma Brepols, die een aantal van haar oude werktuigen ter beschikking stelde, en van de Faculteit Voor Mens en Samenleving, die een geschikt lokaal aanbood in haar lokalen in de oude fabriek van Janssen Pharmaceutica aan de Stationstraat te Turnhout.

In dat lokaal aan de Stationstraat startte einde februari 1981 de eerste cursus “boekbinden voor beginners”, ingericht door het Cultureel Centrum De Warande, met als lesgever Rik Peeters.  Er waren 10 cursisten, die acht avonden bijeen kwamen, telkens van 19 tot 21 uur.  In die acht lessen leerden ze een boek herstellen en opnieuw inbinden in een eenvoudige kunstlederen band.  Ook het verwerken van losse bladen tot een boek kwam in de cursus aan bod.

Het succes van die eerste cursus was zo groot dat het initiatief al snel moest hernomen worden.  Sinds begin 1981 werden er tientallen cursussen gegeven, en ook nu nog start jaarlijks een cursus voor beginners. 

Na de cursus voor beginners volgde een vervolmakingscursus, waarin werd geleerd hoe een halflederen band met goudopdruk te maken.

Bij de leerlingen van Rik Peeters ontstond het verlangen om de ontmoetingen te bestendigen.  Men wilde elkaar niet uit het oog verliezen na het einde van de cursus.  Hieruit groeide de idee om de oud-cursisten te verenigen in een boekbindersgilde met de naam “Boekbindersgilde De Warande”.  Op 13 april 1984 werden alle oud-cursisten uitgenodigd op een eerste contactvergadering in De Warande.  Er waren een dertigtal aanwezigen die allen lid werden van de gilde, en een voorlopig bestuur kozen.  Ontwerpstatuten werden opgemaakt, voorgelegd en besproken in een volgende algemene vergadering waarna op 25 juni 1985 formeel de feitelijke vereniging “Boekbindersgilde De Warande” werd opgericht.  Deze eerste statuten werden ondertekend door Moeskops Petrus (Gust), Op de Beeck Ivo, Peeters Henri (Rik), Rottiers Julien en Van de Leur Karel.  Als bestuursleden werden gekozen : Karel Van de Leur (voorzitter), Julien Rottiers (secretaris) en Gust Moeskops (penningmeester).

In de statuten werd het doel van de gilde als volgt omschreven:

1. Het bewerkstelligen van contacten tussen de leden onderling en met de meesters van de gilde in het bijzonder
2. Het aanleren van nieuwe technieken en het verwerven van meer kennis in oude en nieuwe technieken van het handboekbinden
3. Het leren uit elkaars ervaringen mogelijk te maken en te bevorderen
4. Het gezamenlijk aankopen van materiaal
5. De edele kunst van het handboekbinden te propageren, en belangstelling te kweken voor het kunstboek in al zijn vormen
6. Een stimulerende bijdrage te leveren tot de oprichting en eventueel tot de verdere uitbouw van een boekbindersmuseum in Turnhout.

Later werden de statuten enkele malen aangepast.

LOKAAL

In de loop van de jaren vonden de bijeenkomsten van de leden van de gilde plaats in diverse lokalen, waar ook de cursussen werden gegeven:

• Bij de start in 1981  in een lokaal van de oude fabriek van Janssen Pharmaceutica in de Stationstraat
• Vanaf  september 1988 in dezelfde locatie maar op een andere verdieping (eerste verdieping)
• Vanaf januari 2000 tijdelijk ten huize van de voorzitter
• Vanaf februari 2001 in een lokaal van de vroegere kazerne Majoor Blairon (Steenweg op Gierle)
• Vanaf januari 2003 terug tijdelijk ten huize van de voorzitter
• Vanaf september 2004 in een lokaal van en naast Het Museum van de Speelkaart (Druivenstraat)
• Vanaf maart 2011 in een klaslokaal van de Talentenschool Zenit (Horitogebouw aan de De Merodelei) (zie plan)
• Vanaf september 2024 is de locatie van de gilde in Het Museum van de Speelkaart, Druivenstraat 18 te Turnhout